Đất chết hồi sinh

Nguyễn Hồng Bỉnh

Nguyên giảng viên Trường ĐH Thủy lợi, Hội KHKT Xây dựng TP Hồ Chí Minh

 Năm 1954, tập kết ra Bắc mãi đến năm 1974 tôi mới được trở về Nam và công tác tại Ban Nông nghiệp Trung ương cục Miền – Bộ phận thuỷ lợi, phụ trách khối qui hoạch, điều tra, thiết kế, thi công. Anh em trong khối trên dưới 30 người. Được đặt chân trên mảnh đất quê hương ai cũng bùi ngùi và phấn khởi vì lần đầu tiên được tham gia xây dựng công trình thuỷ lợi trong vùng giải phóng với lực lượng thi công cơ giới từ miền Bắc vào.

Việc tổ chức thi công sau tết năm ấy phải tạm gác lại do chuẩn bị tiến về Sài Gòn. Sau giải phóng, chỉ trong một thời gian ngắn các cán bộ thuỷ lợi trong R tập hợp đầy đủ các bộ phận chuyên môn ở Tổng cục Thuỷ lợi và được sự chi viện lực lượng của Bộ Thuỷ lợi, chúng tôi triển khai quy hoạch, khảo sát thiết kế kỹ thuật và cùng với huyện Củ Chi thi công ngay vùng thuỷ lợi ven sông Sài Gòn thuộc cánh đồng Thai Thai và Bọ Cạp. Sau đó tiếp tục nạo vét Rạch Bến Mương – Láng Le – Rạch Gia Bẹ – Bà Cả Bảy… để đưa nước sông Sài Gòn vào sâu trong nội đồng, cấp nước tướităng vụ lúa vùng thấp và đất triền. Còn trên đồi An Phú – Phú Mỹ Hưng thì được sự viện trợ của quốc tế, Sở Thuỷ lợi TP. Hồ Chí Minh đã triển khai khai thác giếng nước ngầm ở tầng sâu để cung cấp nước tưới hoa màu, cây công nghiệp cho gần 500 ha và cấp nước sinh hoạt cho nhân dân ở vùng triền gò xã Trung Lập Thượng, Phước Hiệp, Tân Phú Trung (là những vùng không có nguồn nước mặt)… Qua khảo sát thăm dò nước ngầm tầng nông, Sở Thuỷ lợi đã hướng dẫn và khuyến cáo nhân dân nên khai thác tầng nước ngầm sâu 30 – 40 m bằng giếng thủ công thọc mội và cụm giếng bán công nhiệp để có nước tưới rau màu, cây công nghiệp… bước đầu mang lại hiệu quả khả quan, năng suất sản lượng đều tăng, nhưng diện tích vẫn bị giới hạn vì nguồn nước.

 Sau vài năm, vùng đất triền gò và vùng đất đồi cao Củ Chi đã có nước tưới, nhìn vùng đất bạc màu ngày xưa đã phủ đầy màu xanh, tôi chợt bồi hồi nhớ đến anh và ước nguyện ngày nào, thầm hứa với anh sẽ triển khai nhiều hơn nữa các công trình thuỷ lợi để hồi sinh vùng đất Củ Chi vùng đất thép thành đồng.

 Khi Bộ Thuỷ lợi tiến hành xây dựng Hồ Dầu Tiếng, ngăn sông Sài Gòn, năm 1984 hoàn thành cơ bản các công trình đầu mối và các kênh Tây, kênh Đông (đi qua Trảng Bàng – Tây Ninh đến gần địa phận Củ Chi). Trước nhu cầu bức thiết về nước Củ Chi và Hóc Môn, Bộ Thuỷ lợi chấp thuận đưa 11 xã thuộc huyện Củ Chi vào Dự án quy hoạch kế hoạch xây dựng thủy lợi và cùng với Thành uỷ, UBND TP. Hồ Chí Minh trình Chính phủ phê duyệt không ít khó khăn, trong khi các cống điều tiết kênh Đông đã xây dựng xong theo thiết kế ban đầu với lưu lượng nhỏ, diện tích tưới giới hạn đến Trảng Bàng, Tây Ninh. Nay phải mở rộng thêm để tưới cho gần 15.000 ha đất canh tác ở Củ Chi và tăng lưu lượng thêm 18,5 m /s. Nếu kênh đất thì có thể mở rộng kéo dài nhưng các cống bằng bê tông thì không thể phá vỡ, trong quá trình quản lý vận hành cống điều tiết cũng phải chặt chẽ thì mới đảm bảo nhu cầu nước của thành phố. Ý tưởng thì rất tốt nhưng trong quá trình nghiên cứu thông qua phương án thì không dễ. Một số cán bộ kỹ thuật, nhiều cụ già ở địa phương không tin có thể đưa được nước từ Dầu Tiếng về được Củ Chi, nếu nước đến được Củ Chi thì sẽ “đi bằng đầu”, hoặc “nước kênh Đông tưới đậu phộng có trái thì để trên lưng tao mà nấu”.

Khi Dự án được Chính phủ phê duyệt, ngày 05/02/1985 thành phố và Bộ Thuỷ lợi đã tổ chức lễ ra quân rầm rộ, đồng chí Nguyễn Văn Linh (Bí thư Thành uỷ lúc bấy giờ) cùng lãnh đạo Bộ Thuỷ lợi bổ nhát cuốc đầu tiên trên kênh Chính Đông. Các lực lượng thi công rầm rộ toả ra các tuyến kênh trên đồng ruộng, ngày đêm hăng say lao động xây dựng để tỏ lòng tri ân và đền ơn đáp nghĩa những người đã sống, chiến đấu và hy sinh trên quê hương “đất thép thành đồng”. Trong vòng 10 tháng đã thi công hoàn thành kênh Chính Đông dài 10 km và các kênh nhánh N25, N38, N46 và một số kênh cấp 3, 4 dẫn nước, tạo nguồn phục vụ gần 6.000 ha đất canh tác trong đó gần 1.000 ha tại hợp tác xã Nguyễn Thị Rãnh, xã Phước Hiệp có nước tưới đến tận chân cây trồng.

Ngày 05/12/1985, thành phố, Bộ Thuỷ lợi và nhân dân Củ Chi tổ chức long trọng “lễ rước nước” từ Dầu Tiếng về tại cống đầu mối Xóm Bàng, Trung Lập Thượng. Không thể kể xiết nỗi vui mừng của bà con nơi đây hoà trong niềm vui chung đó là sự mãn nguyện của những người đã hy sinh trên mảnh đất này, trong đó có người bạn của tôi, liệt sĩ Dương Ngọc Lâm.