Vừa qua nhóm giảng viên của Trường Đại học Thủy lợi đã chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ – Bộ Khoa học và Công nghệ cấp bằng Độc quyền sáng chế cho công trình nghiên cứu “Phương pháp đo hệ số ma sát cối quay cửa van cung”.
Cửa van là một bộ phận kết cấu quan trọng liên quan đến an toàn và hiệu quả của công trình Thủy lợi. Các công trình ngăn sông lớn thường có mức độ yêu cầu rất cao về hệ thống cửa van như trong quá trình khai thác, vận hành phải đáp ứng các nhiệm vụ: giữ nước, thoát lũ, đảm bảo điều kiện giao thông thủy qua công trình. Cửa van cung là loại cửa van có mặt cắt ngang dạng hình cung tròn, tâm cung thường trùng với tâm quay của cửa van, phần chắn nước là tổ hợp bản mặt lắp ghép, thông qua kết cấu giàn càng truyền lực lên trụ pin thông qua cối quay. Các đặc điểm cấu tạo cho phép cửa van cung có: khả năng chịu lực lớn; quá trình nâng hạ cửa van có lợi về lực do cửa van đóng mở quay quanh cối bản lề nên một phần trọng lượng cửa van được truyền lên trụ pin thông qua cối quay và bản mặt hình cung nên có thể lợi dụng sức nước để giảm lực nâng cửa van. Như vậy, cối quay là bộ phận đặc biệt quan trọng của cửa van cung.
Thực tế vận hành các cửa van trên thế giới cũng như ở Việt Nam cho thấy rất nhiều hư hại của đập có liên quan đến sự cố cửa van. Phân tích nguyên nhân các sự cố cửa van chỉ ra ba nguyên nhân chính gây ra các sự cố là: lực ma sát tại cối quay bị bỏ qua khi thiết kế; hiện tượng ăn mòn trên bề mặt trụ quay, do các tác động từ môi trường và do không được bảo trì thường xuyên nên lực ma sát lớn nhất lên đến mức gây ra phá hủy càng van và sự thiếu hụt cũng như giảm chất lượng theo thời gian của chất bôi trơn dẫn đến sự gia tăng lực ma sát tại cối quay.
Thực tế ăn mòn và suy giảm chất lượng của chất bôi trơn của bộ phận bạc cầu cối quay
Việc kiểm tra, đánh giá chính xác lực ma sát tại cối quay của cửa van có vai trò quyết định đến an toàn và hiệu quả vận hành của toàn bộ công trình. Hiện nay ở nước ta phương pháp đo hệ số ma sát cối quay tại hiện trường vẫn chưa được nghiên cứu và đề xuất.
Thông qua quá trình nghiên cứu trạng thái ứng suất – biến dạng của cụm cối quay bằng mô hình số và mô hình vật lý, các tác giả đã xây dựng được phương pháp đo hệ số ma sát cối quay cửa van cung với độ chính xác, độ tin cậy cao và có thể dễ dàng thực hiện tại hiện trường trong điều kiện vận hành bình thường của công trình.
Việc được cấp bằng Độc quyền sáng chế không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực không ngừng của các tác giả, mà còn khẳng định mạnh mẽ năng lực nghiên cứu khoa học và tiềm năng ứng dụng công nghệ của Trường Đại học Thuỷ lợi. Sáng chế này được kỳ vọng sẽ sớm được chuyển giao và áp dụng rộng rãi vào thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành và đảm bảo an toàn cho các công trình Thuỷ lợi, Thuỷ điện trên cả nước.
Nhóm nghiên cứu